Vatandaşlık Dersi-1: 1982 Anayasası Genel Özellikleri ve 1. Kısmı

 

Anayasa

Anayasa, devlet ile millet arasındaki karşılıklı sözleşme dir.

1982 Anayasası T.C.’nin en detaylı anayasasıdır; 117 kalıcı ve 16 geçici maddeden oluşur. 1982 Anayasası, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonrasında Kurucu Meclis tarafından hazırlandı. 1960 Anayasası yapılırken oluşan özgürlükçü ve demokratik katılım, 1982 Anayasası yapımında yoktur. Kurucu meclis, Milli Güvenlik Konseyi ve Danışma Meclisi’nde oluştu. Milli Güvenlik Konseyi, başta Kenar Evren olmak üzere Kurmay askerlerden; Danışma Meclisi, Sivillerden oluştu. Kurucu meclis 2 yıl görevde kaldı ve sonrasında Referandum (Halk oylaması) ile 1982 Anayasası yürürlüğe girdi.

 

Yasama: Yasa, kanun yapma yetkisidir. Yasa organı, TBMM dir.

Yürütme: Yasaları uygulama yetkisidir. Yürütme organı, Cumhurbaşkanı dır.

Yargı: Yasalara göre yargılama yetkisidir. Yargı organı, bağımsız Mahkemeler dir.

 

Not: Yürütme organı 1982 Anayasası’na göre Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu idi, 2017 Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanı’na geçti.

 

1961 ve 1982 Anayasası’nın Ortak Özellikleri

-Darbe anayasası

-Kurucu meclis

-Referandum

-Anayasa başlangıç metni

- Kazuistik (ayrıntılı) ve sert (değiştirilemez madde)

 

Not: Geçici maddeler: 1980-1982 yılları arasında 2 senelik Kurucu meclis, MGK’nin özelliklerini yansıtır. Ör: Bu geçici maddelerden birinde, ‘MGK üyeleri, siyası faaliyetlerinden dolayı yargılanamazlar’ ibaresi vardı. 2010 Anayasa değişikliği ile bu madde çıkarıldı. 1982 Anayasası’nda geçici maddeler üzerinde en çok değişiklik, 2017 değişikleri oldu.

 

1982 Anayasası Genel Özellikleri

- Başlangıç Metini vardır.

- İlk 3 Maddesi Değiştirilemez (sert)

- 7 Kısım: 177 Madde ve 13 Geçici Maddeden oluşur. (Kazuistik)

- Yürütme Organını Güçlendirir.

- Cumhurbaşkanının En Yetkili Olduğu Anayasadır.

- Siyasi Krizleri önleyici tedbirler almıştır. (Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm)

 

1982 Anayasası

 

 

1. Kısım: Genel Esasları içeren 1. ve 11. maddeleri kapsar.

 

1. madde: Türkiye Devleti’nin rejimi Cumhuriyet dir.

2. madde: Türkiye Cumhuriyeti, laik, demokratik, sosyal, insan haklarına saygılı, başlangıç metnindeki ilkelere ve Atatürk milliyetçiliğine bağlı bir hukuk devleti dir.

3. madde: Türkiye Cumhuriyeti, ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütündür. Bölünmez

4. madde: Anayasanın ilk 3 maddesi değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez.

5. madde: Devletin temel amaç ve görevleri

6. madde: Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.

7. madde: Yasama yetkisi ve görevi, TBMM’ne aittir.

8. madde: Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı’na aittir.

9. madde: Yargı yetkisi ve görevi, bağımsız ve tarafsız Mahkemelere aittir.

10. madde: Her vatandaş, ırk, din, dil, cinsiyet ayrımı olmaksızın kanunlar önünde eşittir.

11. madde: Kanunlar, anayasaya aykırı olmaz. Anayasa hükümleri, tüm vatandaşları, tüm yasama, yürütme ve yargı organlarını, idarenin tüm kurum ve kuruluşlarını kapsar ve bağlayıcıdır.

 

Notlar:

- ‘Kanunlar, anayasaya aykırı olamaz’ hükmü, diğer adı ile Anayasanın Üstünlüğü İlkesi, ilk olarak 1924 Anayasası’nda yer aldı. 1961 Anayasası ile kanunların, Anayasaya uygunluğunu denetlemek ve korumak   için, Anayasa Mahkemesi kuruldu

- 8. madde yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu iken, 2017 değişikliği ile Cumhurbaşkanı oldu.

- 3. madde bölünmez bütünlük esasına göre Türkiye Devleti’nin Ay Yıldızlı Türk bayrağı, resmi dili Türkçe, başkenti Ankara, İstiklal Marşı değiştirilemez . 2. madde’deki bölünmez bütünlük, T.C.’nin  Üniter Devlet Yapısı dır.  

- 2. maddedeki hukuk devleti, aynı zamanda Cumhuriyet Rejimi Nitelikleri diye anılır.

- 10. Maddedeki cinsiyet ayrımı ifadesi, 2004’te “kadın ve erkek”  diye değiştirildi; fakat iye eşcinsel hakları sorunu var!

- Çocuklar, yaşlılar, gaziler, engelliler için 2010 değişikliğiyle Pozitif Ayrımcılık ifadesi eklendi.

- Anayasa Mahkemesi’nin görevi, Anayasayı ve Esaslarını korumak dır.