Tarih Dersi-1: İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

                                  İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

 

Anayurt, Orta Asya’dır. İlk Türk topluluk, İskitler kabul edilir. İlk Türk devleti, Asya Hun devletidir. Sonra 1. Göktürk (Köktür), 2. Göktürk (Kutluk), Uygur Devleti gelir. Diğerleri Hazarlar, Kıpçaklar, Altaylılar, Türk halklarıdır ama devlet kuramadılar. Hunların başkenti, Orta Asya’da Ötiken idi. Karasal iklim ve Bozkır yapısı, ekonomi Hayvancılık ve Dokumacılık idi ve tabi ki Yarı Göçebe idiler. Savaşçı ve Atlı idiler. Teşkilatçı oldukları için kolay devlet kurdular. Cumhurbaşkanlığı brövesinde 16 devlet vardır. İlk düzenli orduyu M.Ö. 209’da Mete Han kurar. Kölecilik Türklerde yoktu, çünkü Göçebelik sebebiyle, Özel Mülkiyet yoktu.

 

Devlet Yönetimi: Monarşi (Han) yapı,  devlet, hanedanın ortak malı dır. Kut İnancı, Egemenliğin Tanrı tarafından bir aileye verilmesidir; Kut, İngilizceye God diye geçti? Haneden malı olması, Veraset Belirsizliği yarattı ve Hanedan üyeleri arasında, devamlı Taht Kavgaları yaşandı ve devletler kısa ömürlü oldu. Dağınıklığın yanında bir de ülkeyi, Dogu-Batı diye 2’ye ayırdılar. Han-hakan-idikut-ilteriş-yabbu, hükümdar sıfatları. İslamiyet öncesi bir iki han, kendi adına para bastırır. Hatun/Katun: Hakan eşi, Hatun, Kurultay’a başkanlık eder, bazı anlaşmalarda imzası vardır. Oguş-aile, Uruk-sülale, Boy-kavim, Budun-millet, İl-devlet

 

Hükümdarlık ve Sembolleri

Yurt-Çadır, Otağı-çadırların ortasındaki büyük çadır, Örgin-taht, Tuğ-bayrak-sancak, Nevbet-davul, yay, Kotuz/Sorguç: taç, başlık, Toy: şölen

Kurultay/Toy/Kengeç: Danışma meclisidir, son söz Hakan’ın dır. Kurultay Üyeleri: Toygun-kurultay üyesi-milletvekili, Hatun, Yagbu-Hakan’ın Kardeşi, Tigincikler-Hanedan Erkek Çocukları/Prensler, Ayuki-hükümet, Aygucı-Başvezir, , Şad-Vali, Tudun-Vergiden sorumlu vali, Tarkan/Noyan-ordu komutanı. Benzetme olarak İl-Ankara-Budun-Ankara Halkı- Boy-İlçeler, Boybeyi-Belediye Başkanı 

 

İki– Federatif yönetim vardı, merkeziyetçi yapı zayıf idi ve bu yüzden çabuk yıkıldılar. Devletin Doğu kanadı, Güneş doğudan doğduğu için Totemizm etkisinde Kutsal idi ve Hakan ile Merkez burada idi. Kadın erkek eşitliliği ve tek eşlilik vardı. Toplumsal sınıflaşma açık olarak yoktu, çünkü göçebe oldukları için mülkiyet gelişmedi. Ordu-Millet anlayışı vardı, yani asker-sivil ayrımı yoktu, kadın-erkek herkes, askerdir. Din adamlarına, Şaman, ayrıcalık tanınmaz. Toy Şölenlerinde, tıpkı karnaval gibi, sosyal husumetler unutulur, sosyal devlet anlayışı yaşanır.

 

İslamiyet Öncesi Türklerde Din, İnanç, Sosyal Hayat

Türklerde Gök Tanrı-Tengri inancı, en yaygın inanç idi. İslamiyeti kabulde Tengri etkisi olmuştur. Gök tanrı inancında din adamları, Kam-Baksı idi. Atalar Kültü, atalarının ruhlarının yaşadığına ve kendilerini koruduğuna inandılar. Doğa varlıklarını kutsal saymak, Totemizm vardı. Putperestlik, Ateşe tapmak, Türklerde pek görülmez. Şamanizm, çok yaygın idi, hem kültür hem de büyücülük idi, günümüze ritüel izleri kaldı. Teokrasi-dine dayalı yönetim anlayışı yoktur, sadece Kut inancı ile hanedanı dini kılarlar. Atalar Kültü ve Kurgan mezarı, eşyaları ile gömülür, ölümden sonra yaşam inancını yansıtır. Balbal, Kurgan çevresindeki mezar taşlarıdır, savaşçının öldürdüğü kişi kadar, balbal dikilir, heykel örneğidir. Uçmağ-cennet, Tamu-cehennem.  

 

İslamiyet’i benimseyen ilk Türk Devleti, İtil Volga Bulgarları dır. İslamiyet’i benimseyen ilk Türk Boyu, Karluklular dır. Başka Dinler: Hazarlar-Musevilik, Uygurlar-Mani-Buda, Peçenekler-Uzlar-Avarlar-Kıpçaklar-Tuna Bulgarları-Macarlar-Hıristiyanlık. Not: Avarlar, İstanbul’u kuşatan ilk Türk boyu dur.  Oğuzlar – Kınık Boyu-Selçuklular, Kayı Boyu-Osmanlılar

Hilal-Uran Taktiği ile savaştılar. Hukuk sisteminde, yazılı olmayan hukuk-Töre kuralları uygulanır. Töreye, hakan da tabidir, bu sebeple hakan, sınırsız güç sahibi değildir. Uygular, töreyi yazılı hale getirdi.

 

İslamiyet Öncesi Türklerde Dil, Yazı, Alfabe, Edebiyat, Takvim

Yazıyı ilk kullanan, Köktürkler dir. Türk Dili, Ural-Atay dil ailesinin, Altay Kolu içindedir. Türklerin kullandığı alfabeler: KUSKAL ile kodlanır. Açılım olarak KUSKAL: Köktürk (Orhon alfabesi), Uygur, Sogd (Farsça dili), Kiril (Rus dili) Arap (İslamiyet ile), Latin (Roma İmp. kökenli – kullanım 1928) alfabeleri kullanıldı. Köktürk-Uygur alfabeleri, Milli alfabe dir ve kendilerine özgüdür.

 

Latin alfabesini ilk kullanan devlet, 1922 yılında SSCB çatısı altında iç işlerinde Azerbaycan  dır.

Sözlü Edebiyat: Sav-atasözü, Sagu-ağıt, Koşuk-aşık/doğa şiiri Kopuz sazı eşliğinde, Destan-kahramanlık hikayesi not: İlerleyen zamanlarda sözlü destanlar, yazıya aktarılır. İskitler/Sakalar-Şuve ve Alper Tunga, Asya Hun-Oguz Kaan (Mete Han’ı anlatır), Köktürkler-Bozkurt ve Ergenekon, Kırgızlar-Manas (Dünyanın en uzun destanı), Uygular-Göç ve Türeyiş destanları. Oğuzlar-Dede Korkut Hikayeleri (Kıpçaklar ile Oğuzların mücadelesi anlatılır) Türklere ait olmayıp, Türkler hakkında bilgi veren yabancı destan: İgor-Ruslar, Nübelingen-Germenler (Atilla’yı Edzel adı ile anlatır) Sanat eserleri, Göçebe hayat nedeniyle sınırlı ve daha çok taşınabilir ürünler olur. Bunlar kilim, çadır mimarisi, kap-kacak, kurgan, balbal, maden işleme. Uygurlar ile sanat gelişir, bunda hem yerleşik hayat, hem de Tapınak mimarisi etkili olur.

 

Yazılı Edebiyat: Orhun Kitabeleri (Bilge Kaan, Kültigin, Tonyukuk adına)/Köktürk Yazıtları-Kutluk/2.Köktürkler, Buğut Yazıtları-2.Köktürkler, Karabalasagun/Sine Vşi/Moyen Çur-Uygular. Orhun Kitabeleri, bir yüzü Çince, bir yüzü Orhon Alfabesi ile yazılı, Yolutigin yazar, yazılı hukuk kuralı yoktur.

Gök Tanrı inancına bağı olarak, astronomi içinde, kendilerine özgü Köktürkler’in kullandığı 12 Hayvanlı Takvim (Her yıl, bir hayvan ismi) kullanıldı. Türklerin Kullandığı Takvimler: 12 Hayvanı Türk, Hicri (İslamiyet ile Ay yılı/11 ay/354 gün), Celali-Selçuklu (Ticari amaç), Rumi-Osmanlı (Ticari), Miladi(T.C.-1 Ocak 1926)